د. هێرۆ قادر
جەنابی وەزیر هیوادارم ئەم تێبینیانەم وەك خەمخۆرێك لێ قبوڵ بكەیت، كە لەئاستی دڵسۆزی بۆ نەوەكانی ئەم وڵاتەو وەزارەتەكەی جەنابت نوسیومن.
پێداویستی وەزیر و وەزارەت
1- جەربەزەیی لەبڕیارداندا.
2- پلانی درێژخایەن.
3- بەدەستهێنانی بودجەیەك بۆ(دروستكردنی قوتابخانە بە باشترین پێداویستی خوێندن، سەنتەری تویژینەوە، تاقیگە، سەنتەری وەرزش، سەنتەری هونەری، سینەما یان شاشەی گەورە لە ژوری تایبەت بە سەیركردنی فیلمی پەروەردەیی و فێركردن... هەرچی پێویستیەكانی تری خوێندن).
تكایە جەنابی وەزیرەكانی پەروەردە
- لەپێناو نەدانی موچەی مامۆستایان بەبیانوی جیاجیای وەك و كۆرۆنس پرۆسەی پەروەردەو خوێندن ڕامەگرن (موچەی مامۆستاو كارمەندانی پەروەردە كێشەی سەرۆكی حكومەت و حزبەكانی پێكهێنەری حكومەتە) با مناڵكانی ئەم وڵاتە باجەكەی نەیات، تەنانەك ئەگەر فشاریش خرایە سەر حكومەت، كە ئەمە مافی ڕەوای مامۆستایانە كە من نامەوێ قسە لەسەر ئەم بابەتە بكەم.
- تكایە چاوەڕێ مەكە لیژنەكانی تەندروستی و وەزیری تەندروستی بڕیاری وەزارەتەكەی جەنابت بدەن، لە دەست پێ كردن یان وەستاندنی خوێندن.
تۆ ئەزانیت؟؟؟!!!! كە نەك مناڵەكانمان لە پەروەردە محروم بون لە قوتابخانە، خەریكە نەخوێندەواریش ببن؟؟؟!! ئەی تۆ ئەزانیت؟؟!!!
- یابانیەكان لە جەنگی جیهانیشدا منالەكانیان لە خوێندن دانەبڕی بە ڕێگای (نفق) دا ئەیان ناردنە قوتابخانە؟؟!!
- مناڵ بەرزترین زورترین بەرگری لەشی هەیە بەرامبەر بە نەخوشی؟؟!!! هەتا ئەگەر بە گوێزەرەوەش دایبنین، خۆ پارێزی ئەركی گەورەكانە؟؟!!
- ساڵانە ڕیژەی مردن بە (سەكتەی دڵ ومێشك) زیاترە لە مردن بە كۆرۆنا؟؟؟!!! نەشبوە بە موزوع، تەنانەت یەك بەرپرس بەوەزیری تەندروستیشە وە باسی ئەوە ناكات، تەنها لەبەر ئەوەی كواڵتی كۆنتروڵیكی باش دانەنرێت بۆ ڕێگە گرتن لە دەرمانی خراپ و قاچاغ و ماوە بەسەر چوو، خواردنی بەسەرچوو لە قوتو نراوو بێكواڵتی و میوە و مریشكی پڕ پڕوتین ودەرمانی كیمیای؟؟!! چونكە داهاتی ئەو دەرمانە خراپ و خواردنە بێكواڵتیانە لە گیانی مرۆڤ گرنگترە لە هەرێمی كوردستان.
- خوێندنی ساڵی 2021 هەمووی ئۆنلاین بوو هیچ مناڵ سودی لێنەبینی، شەو هەتا بەیانی مناڵ ناخەوێت سەری لەم ئینتەرنێتە بی فلتەرەی كە لە هیچ وڵاتێك دانیە، دایە و ڕۆژ تا ئێوارە ئەخەون، بەمەش میشك و جەستە هیلاك تەمەڵ ئەبێت، ئەوچالاكیە لەدەست ئەیات كە بەیانیان زوو هەستێت بروات لە قوتابخانە بێت.(كەس نەڵێت مەهێڵە مناڵكەت سەری لە موبایل و ئینترنیت دا بێت چونكە هەموو ئەزانن ئەوە دیاردەیەكە لە ناوگەنجان كە بە هیچ دایبابێك كۆنترۆڵ ناكرێ، لەئەنجامی نەبوونی قوتابخانە، بێئیشی، حەسر بون و سجن بوونی مناڵ لەناو ماڵ، نەبونی بەرنامە تلفزیونی باش، زۆری وزەی میشكی و جسمی مناڵ، زۆر شتی تر)
- مناڵەكانمان وەك و ماسی ناو شوشە كەلەپڕ بڕژرێتە ناو دەریای سوێر توشی شۆكی ترس لە خوێندن لە مامۆستا لە فێربون بون، ئەوەش لەبەر ئەوەی لەیەكەم رۆژ و یەكەم ساڵ ئەچێتە بەر خوێندن منهجیكی ووشك نەبوونی ئامرازەكانی فێركردن لێپرسینەوەی مامۆستا......
- چەند ساڵە بە زمانی ئینگلیزی ئەخوێنن، تۆ هاتی بێ گوێدانە ئەوەی كە ئەم مناڵانە تازە بە زمانی ئینگلیزی بیركاری و زانست و كیمیاو فیزیاو زیندەوەرزانی یان خوێندوە و زاراوەكان بە ئینگلیزی فیر بوون، خوێندنت كردەوە بە كوردی، سەر لەبەری ئەوەی فێری بوبون بیرت بردنەوە؟؟؟!!
ئەمانە لەكاتێكدایە كە....
- بە هیچ شێوەیەك دامەزراندنی حكومی نیە بۆ دەرچوانی زانكۆ پەیمانگاكان.
- هەر دەرچوویەك داواكاری پێشكەش بكات بۆ ئیشكردن لە هەرجێگایەكی ناحكومی یەكەم مەرج ئەوەیە زمانی ئینگلیزی یان عربی یان توركی یان فارسی .... یان هەمویان پێكەوە بزانێت، ئەوەی مهم نیە بە مەرج نەگیراوە (زمانی كوردی، جدولی زەرب، هاوسەنگ كردنی هاوكیشەیە، جۆرەكانی ئەمیباو ...، زور شتی تر كە لە قوتابخانەو زانكوكانی ئیمە ئەخوێنرێت)، كە من لێرە داوای گۆرینی منهج ناكەم ، بەڵام داوای پەروەردەیەیك باش وفێركردنی زمانی بیانی ئەكەم بۆ مناڵەكانمان.
- زانینی زمانی زیاتر لای مرۆڤ مانای تێگەشتن لە كلتور لە زانست لە هونەری جیاجیا، معریفەی جیایا، كەسایەتی و توانای زیاترە.
- چەنەها قەتابخانەی تایبەت هەیە بەناوی خوێندن بە ئینگلیزی و عربی و فرنسی و توركی پارەكۆ ئەكەنەوە، تەنها لەبەر ئەوەی هەمان منهەجی قوتابخانەكانی حكومەت ئەڵێنەوە بەڵام بە زمانی ئینگلیزی، ئەگەر ئەم فێربوونی زمانە باشە بامناڵی هەمووان بە ئینگلیزی و عربی و فرنسی و توركی بخوێنن لەگەڵ كوردیەكەیا، ئەگەریش خراپە با قوتابخانەی تایبەتیش نەمێنیت، بۆ هەر ئەبێت ئەركی پاراستنی كلتور و زمانی كوردی لە ئەستۆی مناڵانی هەژار بێت؟؟
- فێربونی زمانی جیا لەدەروەی قوتابخانەی حكومی ئیتر لە قوتابخانەی تایبەت یان خولی تایبەت بە پارەیەكی زۆرە.
- ناردنی مناڵ بۆ یانەو فێركردنی وەرزش بە پارەیە.
- ناردنی مناڵ بۆ خولی فیربونی پیشە بەپارەیە.
- وێنە كێشان بەپارەیە
- مۆسیقاو شانۆ بەپارەیە
- لەكاتێكدا جاران ئەمانە هەموو لە قەتابخانە هەبوو، لە وڵاتان شتێك نیە بەناوی خول، مناڵ ئەمانە لە قوتابخانە فێر ئەبێت.
* پێشنیارەكانم:
- ڕاویژكاری ئەكادیمی زۆر باشت هەبێت و توێژینەوەی تەواو بكەن لەسەر پروَسەی پەروەردە و فێركردن لە سستمی وڵاتانی جیا جیا، (هەمیشە نابێت بڵێین ئێمە نابێت خوّمان بەراورد بكەین بە وڵاتانی پێشكەتوو، بەڵی دەبێت هەمیشە هەوڵ بەین لەباشترینەكان بین).
- ;پلانێكی (10) ساڵی بوَ پروَسەی پەروەردەو فێركردن، تا هەروەزیرێكی تر هات بە میزاجی شخصی خوَی و بێ گەڕانەوە بوَ شارەزایان و پروَفیسوَرەكانی پەروەردە و فێركردن ، گوَرانكاری لە پلانی پروَسەكەدا نەكات، منهج نەگوَرێت و زمانی خوێندن نەگوَڕێت.
- ساڵی یەكەمی قوتابخانە تەنها پەروەردەكردنی مناڵان بێت لەسەر ئاكاری مروڤانەو مروَڤ دوَستی ژینگە پارێزی رەوشتی جوان و فێركردنی كلتور ئاشتی كوَمەڵیەتی... ئەمەش لەڕێگەی كورتە چیروَك.
- ئەم كورتە چیروَكانەش با بەلێڤڵ بێت و بوَ وانەی ئینگلیزی بە ئینگلیزی و كوردی بە كوردی و عربی بە عربی و توركی بە توركی و فرنسی بە فرنسی بێت، فیلمی ئەنیمەشن یان پشانبدرێت بوَ یارمەتی دانی فێربون، لێان بپرسرێتەوەبە پراكتیكی، ڕاهێنانیان پێبكرێت لەسەر رەوشتو ئاكاری جوانی ناو چیروَكەكان.
- ئەم پەروەردەكردنە بە چیروَك بە لێڤڵ بێت، هەموو سێ مانگ جارێك لێڤڵك بگوََڕدرێت بوَ لێڤڵی پێشكەوتو، چونكە مناڵ لە تەمەنی مناڵیدا توانای فێربوونی چەند زمانێكی هەیە لەیەك كاتدا.
- لە ساڵی پێنجەمەوە فیری عیلم و خوێندن و نوسین بكرین.
- سستمی زانستی وا دابڕێژرێتەوە مناڵی بەهرەمەند بەرهەم بهێنرێت نە مناڵ ی (دەڕاخ) بوَ بەدەست هێنانی دەرەجە و دواتر هەمووی ببێت بە دكتۆر.
- مناڵانی خاوەن بەهرە بەرەوپێبدرێت و خەڵات بكرێن لەگەڵ ئەوانەی نمرەی بەرزیان بەدەست هێناوەو بەهرەكانیان بخرێتە بواری پراكتیكی و شهادەی (براءە اختراعی) پێبدرێت.
- یاسا لە هەموو قوَناغەكانی خوێندن دا بخوێنرێت، بەپێی هەر قوَناغێك یاساكان بگوَڕدرێت، بەتایبەت ئەو یاسایانەی ڕوَژانە براكتیك ئەكەین (مافی مروَڤ، یاسای هاتوچوَ، ....) تا مروَڤی ئێمە شارەزای ئەك و مافی بێت.
- ئاین بخوێنرێت ئەویش بە چیروَكی ئاینی دەست پێبكات.
- قوتابخانەی تایبەت نەمێنێت، ئەگەریش هەبوو تەنها بە خوێندن بە زمانی ئینگلیزی تایبەت نەبێتـ، بەڵكو ئەبێت جوَرەها چالاكی و تەكنیكی وای تیابێت كە مناڵ بەهرەدار بكات، ونرخی خوێندن تیایاندا كەم بكرێتەوە، كە نرخەكان خەیاڵیە و لە هیچ شوێنێكی دونیا ئەمە نیە.
- خولی تواناسازی باش بوَ مامۆستایان بكرێتەوە، چالاك و بەتواناكان خەڵات بكرێن و بەتەمەنەكان بە ڕێزەوە خانەنشین بكرین.
- ڕاویژكاری ئەكادیمی زۆر باشت هەبێت و توێژینەوەی تەواو بكەن لەسەر پرۆسەی پەروەردە و فێركردن لە سستمی وڵاتانی جیا جیا، (هەمیشە نابێت بڵێین ئێمە نابێت خوّمان بەراورد بكەین بە وڵاتانی پێشكەتوو، بەڵی دەبێت هەمیشە هەوڵ بەین لەباشترینەكان بین).
- ;پلانێكی (10) ساڵی بۆ پرۆسەی پەروەردەو فێركردن، تا هەروەزیرێكی تر هات بە میزاجی شخصی خۆی و بێ گەڕانەوە بۆ شارەزایان و پرۆفیسۆرەكانی پەروەردە و فێركردن ، گۆرانكاری لە پلانی پرۆسەكەدا نەكات، منهج نەگۆرێت و زمانی خوێندن نەگۆڕێت.
- ساڵی یەكەمی قوتابخانە تەنها پەروەردەكردنی مناڵان بێت لەسەر ئاكاری مروڤانەو مرۆڤ دۆستی ژینگە پارێزی رەوشتی جوان و فێركردنی كلتور ئاشتی كۆمەڵیەتی... ئەمەش لەڕێگەی كورتە چیرۆك.
- ئەم كورتە چیرۆكانەش با بەلێڤڵ بێت و بۆ وانەی ئینگلیزی بە ئینگلیزی و كوردی بە كوردی و عربی بە عربی و توركی بە توركی و فرنسی بە فرنسی بێت، فیلمی ئەنیمەشن یان پشانبدرێت بۆ یارمەتی دانی فێربون، لێان بپرسرێتەوەبە پراكتیكی، ڕاهێنانیان پێبكرێت لەسەر رەوشتو ئاكاری جوانی ناو چیرۆكەكان.
- ئەم پەروەردەكردنە بە چیرۆك بە لێڤڵ بێت، هەموو سێ مانگ جارێك لێڤڵك بگۆَڕدرێت بۆ لێڤڵی پێشكەوتو، چونكە مناڵ لە تەمەنی مناڵیدا توانای فێربوونی چەند زمانێكی هەیە لەیەك كاتدا.
- لە ساڵی پێنجەمەوە فیری عیلم و خوێندن و نوسین بكرین.
- سستمی زانستی وا دابڕێژرێتەوە مناڵی بەهرەمەند بەرهەم بهێنرێت نە مناڵ ی (دەڕاخ) بۆ بەدەست هێنانی دەرەجە و دواتر هەمووی ببێت بە دكتۆر.
- مناڵانی خاوەن بەهرە بەرەوپێبدرێت و خەڵات بكرێن لەگەڵ ئەوانەی نمرەی بەرزیان بەدەست هێناوەو بەهرەكانیان بخرێتە بواری پراكتیكی و شهادەی (برا‌وە اختراعی) پێبدرێت.
- یاسا لە هەموو قۆناغەكانی خوێندن دا بخوێنرێت، بەپێی هەر قۆناغێك یاساكان بگۆڕدرێت، بەتایبەت ئەو یاسایانەی ڕۆژانە براكتیك ئەكەین (مافی مرۆڤ، یاسای هاتوچۆ، ....) تا مرۆڤی ئێمە شارەزای ئەك و مافی بێت.
- ئاین بخوێنرێت ئەویش بە چیرۆكی ئاینی دەست پێبكات.
- قوتابخانەی تایبەت نەمێنێت، ئەگەریش هەبوو تەنها بە خوێندن بە زمانی ئینگلیزی تایبەت نەبێتـ، بەڵكو ئەبێت جۆرەها چالاكی و تەكنیكی وای تیابێت كە مناڵ بەهرەدار بكات، ونرخی خوێندن تیایاندا كەم بكرێتەوە، كە نرخەكان خەیاڵیە و لە هیچ شوێنێكی دونیا ئەمە نیە.
خولی تواناسازی باش بۆ مامۆستایان بكرێتەوە، چالاك و بەتواناكان خەڵات بكرێن و بەتەمەنەكان بە ڕێزەوە خانەنشین بكرین.