پێشەوا هەورامانی

پەرلەمانی کوردستان و حکومەت دوو رۆژی پڕ گفتوگۆی چڕیان بەڕێکرد لەناو باڵەخانەی پەرلەمان، دارایی، بۆردوومانەکان، پێشمەرگە، نەوت، پەیوەندی هەولێر و بەغدا، ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، هەروەها نەخۆشی کۆرۆنا و بەچڕی پرسیاریان لەبارەوە کرا.
 
من دەمەوێ سەرەتا باسی رۆژی دووەم بکەم، کە تایبەت بوو بە بابەتی دارایی و مووچە و بودجە و لەم کاتەشدا لە هەر شتێکی دیکە بۆ خەڵک گرنگترە. پەرلەمانتاران دەیان پرسیاریان لەو بارەیەوە هەبوو و وەزیری دارایی بە قسەی خۆی بێتاقەت بوو لەو هەموو پرسیارە.
 
لە قسەکانی بەڕێز وەزیری دارایی ئەوە تێگەیشتین، کە پێش جەژن توانای دابەشکردنی مووچە نییە، بەهۆی ئەوەی حکومەت زۆربەی سەرچاوەکانی داهاتی لەدەستداوە کە پێشتر مووچەی خەڵکی پێدابینکردوون، ئەو سەرچاوانەش بریتین لە پارەی بەغدا، نەوت و داهاتی ناوخۆ. بەتێگەیشتنی خۆم لە قسەی وەزیرەکانەوە ئەوەم زانی، کە حکومەتی هەرێم و بەغدا تاوەکو ساڵی تازە واتە 2021 ناگەنە هیچ رێککەوتنێک لەسەر مووچە و بودجە.
 
حکومەتی عێراق هیچ نییەتی نییە مووچە بداتە خەڵکی کوردستان و ئەندامانی شاندی گفتوگۆ درکاندیان کازمی لەترسی هەندێک لایەنی شیعی و حیزبی عێراقی و شەقام ناوێرێت مووچە بۆ کورد بنێرێت، ئەمەی کە لەگەڵ عێراق روودەدات بڕیارێکی سیاسییە و سزادانی کوردە لە بەرامبەر چەند هەڵوێستێکی سیاسییان لە پەرلەمانی عێراق، جگە لەمە هەندێک کورد لە پەرلەمانی عێراق لەم بابەتەدا رۆڵێکی ئیبلیسیانەیان گێڕاوە، لە گەرمەی ئەم باسانە بوو یەکێک لە وەزیرەکان گوتی کاتی نانخواردن پەیامی تازە هاتووە لە عێراقەوە بۆ رێککەوتن و لەوانەیە دوای جەژن بچینە بەغدا.
 
داهاتی ناوخۆ لە کوردستان زۆر باش زیادی دەکرد تاوەکو پێش هاتنی کۆرۆنا، بەڵام ئێستا ئەویش لە کەمیی داوە، نرخی نەوتیش تا ئێستا مامناوەندیش نییە، بۆیە ناتوانرێت مووچە بدرێت، بەڵام سەرەڕای هەموو ئەوانە، ئێمە داوامانکرد چەند پارە هەیە بدرێت بۆ ئەو توێژانەی زیاتر پێویستیانە.
 
لەبارەی قاچاخی و بابەتی مەرزەکان کە بووەتە بابەتێکی سواو هێندە قسە و ئامارو وردەکاریی لەسەر بخرێتەڕوو، من پێموایە ئیتر کەس حەزناکات ببیستێت فڵانە دەروازە فرۆشراوە یان خواردن و هەموو شتێکی دیکەی قاچاخی پێدا دێت، چونکە ئەم بابەتە زۆری لەسەر گوتراو پەیامەکە گەیشتووەو هەموو خەڵک دەزانن چی دەگوزەرێت، ئێستا کاتی ئەوەیە بە دیدێکی نیشتمانییانە کار بۆ ئەم بابەتە بکرێت و جیاوازی نەکرێت لەبارەی هیچ دەروازەیەک، خۆ ئەگەر رێگرییەکیش کرا ، با حکومەت ئاشکرای بکات بۆ خەڵک.
 
لە رۆژی یەکەمی کۆبوونەوەکان نزیکەی پازدە کاتژمێر گفتوگۆ هەبوو لەسەر شەڕی پەکەکە و تورکیا، بۆردوومانی ناوچە سنوورییەکان لەلایەن تورکیا و ئێران، پەیوەندییەکانی ئێمە و عێراق و کێشەی ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، لەکۆتاییشدا کۆرۆنا، کە ئەمەیان لێرە باسی ناکەم و رۆژانە لای هەمووتان دۆخەکە روونە.
 
لیژنەی پەرلەمانی چوونە سنوورەکان تاوەکو بزانن چی هەیە لەوێ، ئەوەی زانراوە زیاتر لە 500 گوند زەرەرمەندبوون بەهۆی شەڕی پەکەکە و تورکیا، هەروەها سنوورەکانی ئێرانیش، بەڵام زۆرتر قسە لەسەر بابەتی پەکەکەو تورکیا بوو، چونکە زیانەکان زۆرترن تا ئەوەی ئێران دەیکات. پەکەکە سەرانەی لە خەڵکی ئەو ناوچانە وەرگرتووە و تەنانەت لە هەندێک ناوچە ئیدارەی هەیە و حوکم دەکات. پەکەکە گەورەترین بیانووە بۆ ئەوەی تورکیا بێتە پێشەوەو نەگەڕێتەوە، ئەو ناوچانەی پەکەکە و تورکیا تێیدا شەڕدەکەن یەکێکن لە جوانترین ناوچەکانی کوردستان لە رووی سروشت، کە ئەگەر دۆخیان بەمجۆرە نەبووایە، دوورنابینم هەزاران کەس بۆ گەشت دەچوونە ئەوێ و سەدان هەلی کار دەڕەخساو سەرچاوەیەکی داهاتیش بۆ حکومەت زیاد دەبوو.
 
ئەوەی کە لە قسەکانی ناو هۆڵی پەرلەمان لەم پرسەدا بۆ من سەرنجڕاکێشبوو، قسەی ئەندام پەرلەمانێک بوو کە گوتی ئێمە نە پارێزەری تورکیاین نە پەکەکە دەبێت پارێزەری هەرێمی خۆمان بین و بەرژەوەندی هەرێم بۆ ئێمە گرنگە، قسەی جددی بکرێت لەگەڵ پەکەکە کە ئەم بیانووە لەدەست تورکیا نەهێڵێت و لەم ناوچانە بکشێتەوەو موراعاتی باشووری کوردستان بکات.
 
لەسەر ئەم موراعاتە ئەندام پەرلەمانێک گوتی، کاتێک پارتی لە 1946 رادەگەیێندرا، لە کۆماری کوردستان هاتەوە عێراق و نەیانویست لەوێوە رایبگەیێنن بۆ ئەوەی مهاباد وەک گوناهبار تەماشا نەکرێت و بیانوو نەدرێتە دەست عێراق عوقدەی دژی مهاباد هەبێت.
 
هۆکاری بێدەنگی عێراق لە بەزاندنی سەروەرییەکەی بۆ دوو هۆکار گەڕێندرایەوە، یەکێکیان رێکەوتنێکی عێراقی - تورکی لە ساڵی 1983 کە ماف دەداتە هەر لایەک بۆ ئەوەی دەستوەردان و پێشڕەوی بکەن ئەگەر هێزێک لە خاکی ئەوانەوە هێرشیکرد، دووەم ئەوەیە عێراق کێشەی نییە هەرێمی کوردستان زەرەر بکات، تەنانەت ئەگەر لەسەر بنەمای شکاندنی سەروەریی خاکی عێراقیش بێت.
 
لەبارەی دۆخی ناوچە کوردستانییەکان ئێستا ئەو ناوچانە لە خراپترین دۆخیاندان، ئەوەی روودەدات بە مەیل و کەیفی حکومەتی عێراقە و ئێمەش لە هەڵوێستێکی لاوازداین. هیوایەک نییە بەمنزیکانە بەو هێز و سەنگەی جاران لەوێ دەربکەوین. باسی هەڵەکانی رابردووی ئێمە کران لەو ناوچانە و مامەڵەی نادروستمان لەگەڵ دۆخی ئەو ناوچانە. هەندێک هێزی میلیشیا رێخۆشکەرن بۆ ئەنجامدانی پێشێلکاری بەرامبەر کورد تەنانەت خۆیان هەندێک شت بە شەو دەکەن و دەیخەنە پاڵ داعش، ئێمەش داواکاری ئەوەمان هەبوو کە ئەم بابەتە ببنەوە پرسە جددییەکانی جاران لەگەڵ عێراق لەکاتی گفتوگۆکان و بەتەنیا بودجە قسەی سەرەکی سەر مێز نەبێت.
 
لەکۆتایدا دەمەوێت بڵێم ئەو قسانەی راشکاوییان تێدایە ئەوانەن کاتی پشوو و قاوەخواردن دەیانبیستیت، نەک ئەوانەی کە لە پرۆتۆکۆلی پەرلەمان دەنووسرێنەوە.
 
وردەکاریی زیاتری ئەم بابەتانە بەهۆی ئەوەی هەندێکی بابەتی ئەمنیین دانیشتنەکەیان کردە داخراو و لەم وتارەشدا هەر بە داخراوی دەمێننەوەو ناکرێت هەموویان بنووسرێن.