زەردەشت خالد محمد

فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان و پێكهاتەكان لە رۆژی ( ٧ - ٥ - ٢٠٢٠ ) لە پەرلەمانی كوردستان پشت بەست بە كارنامەیەكی پوچەڵ بڕیاری هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر بەرێز ( سۆران عومەر ) درا ، ئەم دانیشتنەی پەرلەمان پوچەڵە چونكە لەڕووی ڕواڵەتیەوە كارنامەی دەستەی سەرۆكایەتی عەیب دارە بە ( عیب شكل ) . وە پەسەندكردنی كارنامەی دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان پێویستی بە كۆ دەنگیە ( أجماع ) تا پەسەند بكرێت وە هیچ دانیشتنێكی پەرلەمان بەبێ‌ كارنامەی پەسەندكراو یاسایی و شەرعی نابێت ! ئەمەش پشت بەست بە ماددەی ( ١٦ ) لە بڕگەی ( یەکەم ) كە ئاماژەی داوە بە ( ئەرك و دەسەڵاتەكانی دەستەی سەرۆكایەتی ) بەپێی ئەوە بێت ئەرک و دەسەڵاتی دەستەی سەرۆكایەتی بریتیە لە دانــان و ڕێكخســتنی بەرنامــەی كـاری دانیشــتنەكانی پەرلـەمان ، ئەم ماددەیەش بەرامبەرە بە ماددەی( ٩ ) لە پەیرەوی ناوخۆی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عیراق. بەواتایەكی تر ، هەریەك لە (جێگری سەرۆكی پەرلەمان و سكرتێری پەرلەمان و سەرۆكی پەرلەمان ) پێكەوە كارنامەی دانیشتنەكان پەسەند دەكەن وە پاشان دانیشتنەكان لەسەر بەرنامەی كار بەرێوە دەچێت. بەرنامەی كار بناغەی كاری پەرلەمانیە واتە ( هەر بابەتێك لە دەرەوەی بەرنامەی كار بێت هیچ ئەندام پەرلەمانێك مافی نیە قسەی لەسەر بكات یان بی ورووژێنێت ) هەروەها بەرنامەی كاری پەرلەمان لە دەستەی سەرۆكایەتی بەزۆرینە و كەمینە تێناپەرێت ! بەواتایەكی تر ، ئیمزای هەریەك لە بەڕێزان جێگری سەرۆكی پەرلەمان و سكرتێری پەرلەمان بە تەنها ناتوانێت بەرنامەی كار دابنێـت پاشان كۆبوونەوەی پەرلەمانی لەسەر ئەنجام بدرێت. وە ئەگەر ئەنجامیش درابێت ئەوا ( عمل مادی )ە و (باطل)ە نەك (عمل قانونی) بێت. ئەو ( ٥٧ ) ئەندام پەرلەمانە بەڕێزە وەك ئەوە وایە لە هۆڵێك یان لەهەر شوێنكی گشتی كۆبووبنەوە یان لە بۆنەیەكی كۆمەڵایەتی بن ، نەك لە دانیشتنی فەرمی پەرلەماندا. لە پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق كارنامەی پەرلەمان یان بە كۆی دەنگی سەرجەم دەستەی سەرۆكایەتی یان ( سەرۆكی پەرلەمان و یەكێك لە جێگرەكانی ) پەسەند دەکرێت ئەمەش پشت بەست بە ماددەی( ١١ ) بڕگەی ( دووەم ) کە دەڵێت : ( یدعو الرئیس أو النائبان مجتمعین إلی عقد الجلسات بموجب برنامج الجلسە المتوافق علیه فی هیأە الرئاسە. ) بڕگەی ( سێیەم ) دەڵێت : ( ترفع الجلسات بالتوافق أو باتفاق الرئیس مع احد النائبین. ) واتا لە هەموو حاڵەتەكاندا سەرۆكی پەرلەمان پێویستە رەزامەند بێـت ، ناڕەزامەندی سەرۆكی پەرلەمان ڤیتۆ لە سەرجەم كارنامە و پرۆسەكە دەدات. هەربۆیە پێش ئەوەی باس لە ئامادەبوون یان ئامادەنەبوونی سەرۆكی پەرلەمان بكرێـت كارنامەی ئەم دانیشتنە پووچەڵ بووە, ئەمەش دانیشتنەكەی پوچەڵ كردۆتەوە ( مابنی علی باطل فهو باطل ) .کەواتە لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە ( ئایا بۆ هەڵوەشاندنەوەی بڕیاری ژمارە « ٤ »ی « ٧ - ٥ - ٢٠٢٠ » سەبارەت بە دۆسیەی سۆران عومەر پێویست بە دادگا دەكات ؟ ) بڕیاری پوچەڵ بە پێی بنەما گشتیەكانی یاسا ( لاینعقد و لایفیده حكم ) لەبەرئەوە وەك پرەنسیپی گشتی پێویستی بە دادگا نیە چونكە بە ( حكم قانون ) پوچەڵە پێویستی بە ( حكم محكمە ) نیە. وە هیچ دادگایەكی ئاسایی لە هەرێمی كوردستان بە دادگای تمیز و استناف دەسەڵاتی پێداچوونەوەیان نیە بە بڕیاری پوچەڵی پەرلەمان بەڵكو بۆ هەڵوەشاندنەوە سەرۆكی پەرلەمان نووسراوێكی ئاسایی ئاراستەی دادگای تایبەتمەند دەكات سەبارەت بە بڕیاری ژمارە ( ٤ )ی ( ٧ - ٥ - ٢٠٢٠ )ی پەرلەمان كە پێچەوانەی پەیرەوی ناوخۆیە و پوچەڵە و شوێنەواری یاسایی نیە. ئەم نووسراوەش پشت بەست بەماددەی ( ١٨ ) کە باس لە ئەرك و دەسەڵاتەكانی سەرۆك دەکات کە بریتین لە ( یەكەم : نوێنەرایەتیكردنی پەرلەمان و قسەكردن بە ناوییەوە. ) ( دووەم : جێبەجێكردنی یاسا و پەیڕەوی ناوخۆ و بڕیارەكانی پەرلەمان ) وە لە بڕگەی ( هەشتەم ) دەڵێت ( سەرجەم ئەو رەفتاركارییە یاسـایی و كـارگێری و داراییانەی، كە بە پەرلەمانـەوە پەیوەسـتن، دەگرێتەبـەر. ) بەمەش دادگای سزایی ناتوانێت لەسەر دۆسیەیەك بەردەوامبێت كە بڕیاری پارێزبەندیەكەی پوچەڵ بێت و عیب دار بێت لەڕووی شكلیەوە.پاشان لە دانیشتنی داهاتوودا, سەرۆكی پەرلەمان دانیشتنی ( ٧ - ٥ - ٢٠٢٠ ) لە پرۆتۆكۆل ئەسڕێتەوە بەو پێیەی پشت بەست نەبووە بە بەرنامەی كاری پەرلەمان بەپێی ماددەی ( ١٦ ) وە لابردن و سرینەوەی پشت بەست بە ماددەی ( ١٨ ) بڕگەی ( چوارەم ) کە دەڵێت ( بــەرزەفتكردنی گفتوگۆكــان و پارێزگــاریكردن لــە رێكارییــەكان و پارێزگاریكردن لە شكۆی پەرلەمان. )بێجگە لەوەش ( سۆران عومەر ) بە ماددەی (٤٣٣ ) لە یاسایی سزادان تۆمەتبار کراوە کە واتای ( كەتن ) دەگەیەنێت ، وە دەسەڵاتی جوڵاندنی تاوانی كەتن لە دەسەڵاتی سەرۆكی پەرلەمانە و اعتبار ئەكرێت بە تۆمەتەكانی شەکوا ( جرائم شكوی ) کە لە پەیڕەوی ناوخۆدا هاتووە ئەڵێت ( ئەگـەر تاوانەكـە، لـە جـۆری كـەتن ( جنحە ) بـوو، ســەرۆك دەتوانێــت دەســەڵاتی دادوەری ئاگاداربكاتــەوە بــۆ گرتنەبــەری رێوشوێنی یاسایی پێویست بەرامبەری ) بە واتایەكی تر نە بەڕێز داواكاری گشتی و نە بەڕێز سەرۆكی حكومەت و نە بەڕێز سەرۆكی هەرێم مافی جوڵاندنی ئەو تاوانەیان نیە كە لە جۆری كەتن بێت مادام پەیوەندیدارە بە فصلی تشریع و بسبب كاری پەرلەمانیەوە بێجگە لەوەی لە پەیرەوی ناوخۆی عێراق تەنها لە جۆری جنایە مافی داوە بە لابردنی پارێزبەندی بەهۆی تاوانی كەتن پارێزبەندی هەڵناگیرێت.بە تێگەیشتن لەمە لە كۆی سیناریۆكە تێدەگەین کە ویستیان بە هێنانی ناوی ئەندام پەرلەمانەکانی لیستی فراكسیۆنەكانی تر بیانویەك دروست بكەن بۆ تێپەراندنی بەرنامەی كاری پەرلەمان بەڵام ئیمزا نەكردن و ڤیتۆ گرتن لە لایەن سەرۆكی پەرلەمانەوە دەربارەی پرۆسەكە بڕیاری دەستەی سەرۆكایەتی پشت بەست بە ماددەی ( ١٦ ) پوچەڵ و پەكخست.