DANA.jpg

خوێندنه‌وه‌یه‌كی یاسایی بۆ پێشنیازی یاسای ماف وئه‌ركی نه‌خۆش

Nov 21, 2019  |   بیروڕا 

دانا دارا حسین

 

سه‌باره‌ت به‌ پڕۆژه‌ پێشنیار و بڕیاره‌كان كه‌ خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆ ده‌كرێت له‌لایه‌ن په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه‌، له‌سه‌ر بنه‌مای خوێندنه‌وه‌ی یاسایی و چوار چێوه‌ی داڕشتنی ته‌شریعی له‌باره‌ی هه‌ریه‌ك له‌و ده‌قانه‌وه‌ ئه‌م سه‌رنجانه‌ ده‌خه‌مه‌ ڕوو:

  1. پیشنیازه‌ یاسای ماف وئه‌ركی نه‌خۆش، پێویسته‌ چه‌مكی ئه‌رك بگۆڕێت بۆ به‌رپرسیاریه‌تی، وه‌ ناونیشانی ته‌شریعه‌كه‌ ده‌سته‌واژه‌ی له‌ هه‌رێمی كوردستان/عێراق ی بۆ زیاد بكرێت وه‌ ژماره‌ و مێژووی ته‌شریع وه‌ربگرێت.
  2. له‌ مادده‌ی یه‌كه‌م كه‌ پێناسه‌ی زاراوه‌و ده‌سته‌واژه‌كانه‌، هه‌ڵه‌ی ته‌ندروستی بكرێت به‌ هه‌ڵه‌ی پزیشكی.
  3. ده‌سته‌واژه‌ی پێشكه‌شكاری خزمه‌تگوزاری ته‌ندروستی كه‌ پێناسه‌ كراوه‌، پێویسته‌ وورد بكرێته‌وه‌ وه‌ بنوسرێت كه‌ ئه‌مانه‌ ده‌گرێته‌وه‌: (……..).
  4. له‌ مادده‌ی دووه‌م خاڵی دووه‌م له‌ ئامانجه‌كان ده‌سته‌واژه‌ی (ڕێگری كردن له‌ نه‌خۆشی) بۆ زیاد بكرێت.
  5. به‌ مادده‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ بنوسرێت: چوارچێوه‌ی پیاده‌ كردنی یاساكه‌:حوكمه‌كانی ئه‌م یاسایه‌ له‌سه‌ر نه‌خۆش له‌سه‌رجه‌م كه‌رتی گشتی و تایبه‌تی و خێرخوازییه‌كان پیاده‌ ده‌كرێت.
  6. له‌هه‌ر كوێی ئه‌م پێشنیازه‌دا ده‌سته‌واژه‌ی ئه‌رك به‌كار هاتبوو بۆ نه‌خۆش بكرێته‌ لێپرسراویه‌تی.
    7.حاڵه‌تی كتوپڕ له‌ پێشنیازه‌كه‌دا بنوسرێت: مافی نه‌خۆشه‌ له‌به‌ده‌ست هێنانی بایه‌خ و خزمه‌تگوزاری پزیشكی فه‌وری و گواستنه‌وه‌ی به‌هۆی ئۆتۆمبێلی ئه‌مبۆڵانسه‌وه‌، ئه‌مه‌ش تا جێگیر ده‌كرێت له‌ نه‌خۆشخانه‌یه‌كی پسپۆری دا.
  7. بڕگه‌ی شه‌شه‌م له‌ مادده‌ی سێ‌ یه‌م بنوسرێت( پاراستنی مافی تایبه‌تمه‌ندی نه‌خۆشه‌كه‌).
  8. بڕگه‌ی حه‌وته‌م له‌هه‌مان مادده‌ بۆی زیاد بكرێت ( هه‌ركاتێك نه‌خۆش پێویستی پێی بوو).
  9. بڕگه‌ی نۆزده‌هه‌م له‌ مادده‌ی سێ‌ یه‌م بۆی زیاد بكرێت ( هه‌ر مافێكی تری نه‌خۆش كه‌ له‌م یاسایه‌دا نه‌هاتووه‌).
  10. وه‌ ئه‌م مافانه‌ی دیكه‌ بۆ نه‌خۆش له‌ پێشنیازه‌كه‌دا زیاد بكرێت:
  • نه‌خۆش له‌هه‌موو قۆناغه‌كانی پشكنین و چاره‌سه‌ردا خزمه‌تگوزاری و زانیاریه‌كانی پارێزراو ده‌بن.
  • له‌كاتی دیاری كراودا نه‌خۆش مافی سه‌ردانی كردنی هه‌یه‌ له‌لایه‌ن كه‌س وكاریه‌وه‌.
  • نه‌خۆش ده‌توانێت ناڕازی بوونی خۆی نیشان بدات له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ بۆ وانه‌ خوێندن و توێژینه‌وه‌ به‌كار بهێنرێت.
  • نه‌خۆش مافی هه‌یه‌ كه‌ تێچووی چاره‌سه‌ره‌كانی بزانێت.
  • دابین كردنی جل وبه‌رگی تایبه‌ت مافی نه‌خۆشه‌.
  • دابین كردنی شوێنی چاوه‌ڕوانی بۆ ئافره‌تان و منداڵا له‌ ناوه‌نده‌ ته‌ندروستیه‌كان.
  • مافی ئافره‌ت و منداڵی نه‌خۆشه‌ هه‌روه‌ها كه‌سه‌ ته‌مه‌نداره‌كان و كه‌م ئه‌ندامانه‌ كه‌ بایه‌خی تایبه‌ت وه‌ربگرن له‌ ناوه‌نده‌كاندا.
  • مافی منداڵه‌ كه‌ له‌لایه‌ن پزیشكی پسپۆره‌وه‌ ببینرێت و تیمێكی تایبه‌ت به‌ نه‌حۆشی منداڵا چاره‌سه‌ری بكه‌ن.
  • مافی منداڵی نه‌خۆشه‌ كه‌ له‌هه‌ر جۆرێكی ئازاردان و توندو تیژی جه‌سته‌یی و ده‌روونی له‌كاتی چاره‌سه‌ردا بپارێزرێت.
  • پاراستنی ماف و ڕێزگرتنی هاوڕێ‌ ی نه‌خۆش (مرافق) وه‌ دابین كردنی شوێنی تایبه‌ت به‌ مانه‌وه‌ی.
  • مافی نه‌خۆشی كۆچكردووه‌ كه‌ چاك چاودێری بكرێت به‌پێی پێوه‌ره‌ شه‌رعی و یاساییه‌كان هه‌ر له‌ كاتی گیان سپاردن و كۆچی دوایی تا گواستنه‌وه‌ی لاشه‌كه‌ی و ئه‌نجامدانی توێكاری و پاراستنی پێویست بۆی.
  • مافی نه‌خۆشی ده‌رونیه‌ جگه‌ له‌و مافانه‌ی سه‌ره‌وه‌ باس كران كه‌ هه‌موو جۆره‌ خزمه‌تگوزاریه‌كی بۆ دابین بكرێت له‌ ماوه‌ی مانه‌وه‌ی له‌ ناوه‌نده‌ ته‌ندروستیه‌كاندا.
  • مافی نه‌خۆشه‌ كه‌ زانیاری وه‌ربگرێت له‌باره‌ی ناسنامه‌ی پزیشك و پسپۆرییه‌وه‌ هه‌روه‌ها زانیاری له‌باره‌ی ته‌واوی تیمی چاره‌سه‌ره‌كه‌یه‌وه‌ له‌ ناوه‌نده‌ ته‌ندروستیه‌كه‌ وه‌ پله‌ی وه‌زیفی وئه‌زمونه‌كانیان.
  • مافی نه‌خۆشه‌ كه‌ زانیاری پێ‌ بدرێت سه‌باره‌ت به‌و ڕێنمایی و ڕێكخستنانه‌ی كه‌ له‌ نه‌خۆشخانه‌كه‌دا په‌یڕه‌و ده‌كرێن، وه‌ چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌ له‌ فه‌رمانگه‌كه‌دا و چۆنیه‌تی پرسیار كردن و تۆمار كردنی سكاڵا.
  1. مادده‌ی چواره‌م سه‌باره‌ت به‌ ئه‌ركه‌كانی نه‌خۆش، ناونیشانی مادده‌كه‌ بكرێت به‌ به‌رپرسیاریه‌تی نه‌خۆش.
  2. وه‌ ئه‌م به‌رپرسیاریه‌تیانه‌ی دیكه‌ بۆ مادده‌كه‌ زیاد بكرێت:
  • پێشكه‌ش كردنی هه‌موو زانیاریه‌ تایبه‌تیه‌كان به‌ پزیشك كه‌ په‌یوه‌ندیداره‌ به‌ نه‌خۆشیه‌كه‌یه‌وه‌.
  • نابێت ده‌ست درێژی بكاته‌ سه‌ر مافی نه‌خۆشه‌كانی تر و زانیاریه‌كانیان بدركێنێت.
  • پێویسته‌ ڕه‌چاوی بارودۆخی نه‌خۆشه‌كان و كارمه‌ندانی نێو ناوه‌نده‌كه‌ بكات.
  • پێویسته‌ له‌سه‌ر نه‌خۆش و كه‌سوكاری هاوڕێ‌ ی كه‌ ڕێزی ته‌واو له‌ پزیشك وكارمه‌ندانی ته‌ندروستی نێو ناوه‌نده‌كه‌ بگرن وه‌ نابێت هیچ ده‌ستدرێژیه‌كی جه‌سته‌یی یاخود وێژه‌یی بكه‌نه‌ سه‌ریان.
  1. له‌ مادده‌ی پێنجه‌مه‌وه‌ له‌ پێشنیازه‌كه‌ ناونیشانێكی بۆ دابنرێت به‌ناوی( حوكمه‌ گشتیه‌كان).
  2. مادده‌ی هه‌ژده‌هه‌م له‌ پێشنیازه‌كه‌ له‌ ڕۆژی ده‌رچونیه‌وه‌ بكرێته‌ ( دوای 30 ڕۆژ له‌ بڵاوبوونه‌وه‌ی جێبه‌جێ‌ ده‌كرێت).
  3. هۆیه‌كانی ده‌رچواندن بكرێته‌ هۆكاره‌ پێویسته‌كان وه‌ داڕشتنه‌وه‌ی بۆ بكرێت.