ئەمڕۆ لە هۆڵی پەناگیری لە پەرلەمانی هەرێمی كوردستان لە شاری هەولێر، لە ژێر ناونیشانی “لەپێناو پەرلەمانێكی بەهێز، لە پێناو دووبارە نەبوونەوەی هەڵەكان”، ئینستتیوتی‌ پە‌ی‌ بۆ پە‌روە‌ردە‌ و گە‌شە‌پێدان، بە هاوبەشی ڕێكخراوی سندوقی نیشتمانی بۆ پاڵپشتی دیموكراسی (NED)ی ئەمەریكی، و بە هاوكاری سەنتەری توێژینەوەی پەرلەمان، راپۆرتی سیانزەیەمینی لە‌سە‌ر چاودێری‌ و هەڵسە‌نگاندنی‌ كارە‌كانی‌ پە‌رلە‌مانی‌ هەرێمی كوردستان بڵاوكردەوە.

بەپێی ناوەڕۆكی ڕاپۆرتەكە كە دكتۆر سەروەر عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری ئەنستتیوتی پەی خستیەڕوو، هاتووە “مەبەستی ئێمە لەم كارەدا ئەوە بووە ئەم دەزگا نیشتمانییە بە ئەرك و كاری خۆی هەڵسێت و لەئاست متمانەی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستاندا بێت و ڕۆڵی سەرەكی و كارا ببینێت لە چارەسەركردنی گرفت و قەیرانەكاندا، ڕێگە لە پێشێلكارییەكان بگیرێت، لەهەموو راپۆرتەكانیشدا زانیاری و داتای پێویست كۆكراوەتەوە، بەشێوەیەكی رێكوپێك چاودێری دانیشتن و پرۆتۆكۆل و سایتی فەرمیی پەرلەمان كراوەو بۆ هەمان مەبەست سەردانی سەرۆكایەتی و لیژنەكانی پەرلەمان و فراكسیۆنەكانیشمان كردووە، لەكۆتایی خولەكەشدا پەڕلەمان ژمارەی كۆبوونەوەكانی پەرلەمان بە بەراورد بەو پێنج ساڵەی تەمەنی كەم بوو، بەپێی بەرنامەی كاری فەرمیی پەرلەمان ١٠٤ دانیشتنی ئەنجام داوە، ئەمەش لەگەل پەیڕەو و كاری پەرلەمانی و ئەو هەموو گرفت و قەیرانانەی هەبوون ناگونجێت”.

هەروەها هاتووە: یەكەم كۆبوونەوەی دەستپێكی پەرلەمان لە ١٦-١١-٢٠١٣، بەمەبەستی سوێندخواردنی ئەندامان لە هۆڵی پەرلەمان بەسترا، لەكاتێكدا دەبوایە لە بەر لە ١-١١-٢٠١٣، واتە بەر لەوەی خولی سێیەم كۆتایی بێت، خولی چوارەمی پەرلەمان كۆبوونەوەی دەستپێكی بكردایە، لەهەمان كاتیشدا ئەندامان سوێندی یاسایی بخۆن و لەهەمان كۆبوونەوەدا دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان هەڵبژێردرێت، بەڵام جگە لە سوێند خواردنی ئەندامان، بڕگەی دووەم جێبەجێ نەكرا كە هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتی بوو، هەمان پێشێلكاری لە یەكەم كۆبوونەوەی خولی پێنجەمیشدا كە ڕۆژی ٦-١١-٢٠١٨ بەمەبەستی سوێندخواردنی پاڵێوراوان بەسترا دووبارە بوویەوە.

لە بەردەوامیی ڕاپۆرتەکەدا هاتووە “لەلایەن ئەندامان و حكومەتەوە ٣٠٩ پڕۆژە یاسا و بڕیار پێشكەشكراون، ٢١٣ یان خوێندنەوەی یەكەمیان بۆكراوە و ئاراستەی لیژنە پەیوەندیدارەكان كراون، ٩٦ پرۆژەش مانەوەو خوێندنەوەیان بۆ نەكرا، ئەوە دەگەیەنێ كە پەرلەمان و لیژنەكان كارا نەبوون، بۆیە ئەو ژمارە زۆرەی پرۆژە یاسا ماونەتەوەو نەكراون بە یاسا، كە تەنها ١٠٪ی ئەو پرۆژانە كراون بە یاسا كە پێشكەشكرابوون، ژمارەیەك پرۆژە یاسا دوای كاركردنێكی زۆریش لە لیژنەكان، خوێندنەوەی دووەمیان بۆ نەكرا، چەند پرۆژە یاسایەكی گرنگ لەبەردەست خولی چوارەمدا بوو لەوانە (پرۆژە یاسای چاكسازی لە مووچە و دەرماڵەكان، هەمواری یاسای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، بەركاركردنی یاسای بازرگانی بە مرۆڤ، خوێندنەوەی دووەم بۆ پرۆژە یاسای هاوكاری كۆمەڵایەتی) بەڵام ئەو یاسایانە بەو شێوەیەی لە بەرژەوەندی خەڵك بوو دەرنەچوێنران.

لە درێژەدا هاتووە “لەماوەی پێنج ساڵدا، پەرلەمان تەنها٣٢ یاسا و هەشت بڕیاری دەركرد، سەرەڕای ئەوەی كە خوێندنەوەی یەكەم بۆ ٢١٣ پڕۆژە یاسا كرابوو، زۆرینەی ئەو یاسایانەی پەسەندیش كران نەچوونە بواری جێبەجێكردنەوە، یاخود پێشێلكراون، بەبێ ئەوەی پەرلەمان هیچ قسەیەكی هەبووبێت، بەپێی بەدواداچوونی ئێمەو ئەو خشتەیەی لە سەرەوەدا هاتووە، لە كۆی ٣٢ یاسا تەنها حەوت ی جێبەجێكراوە، ٩ی پێشێلكراوەو ١٦ یاسا هەر نەچۆتە بواری جێبەجێكردنەوە. لە كۆی هەشت بڕیاریش تەنها دوو جێبەجێكراوەو شەش بڕیاریش جێبەجێ نەكراون، سەبارەت بە پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانیش كە ساڵی ٢٠١٨ دەرچووە زۆرینەی ماددەكانی یا پێشێلكراون یا نەچوونەتە بواری جێبەجێكردنەوە.

وتیشی: لەماوەی پێنج ساڵی خولی چوارەمی پەرلەماندا ئەنجومەنی وەزیران بودجەی هیچكام لە ساڵەكانی (٢٠١٤،٢٠١٥،٢٠١٦،٢٠١٧،٢٠١٨)ی ڕەوانەی پەرلەمان نەكرد و پەرلەمانیش هیچ نوسراوێكی ئاراستەی حكومەت نەكرد كە لێپێچینەوەی لێبكات بەرامبەر ئەو پێشێلكارییە، هەر بۆیە لەتەمەنی ئەم خولەدا بودجە لەپەرلەمان پەسەند نەكرا، جگە لەوەی بودجە لە پەرلەمان پەسەند نەكرا، ئەو بودجەیەی هەشبووە حكومەت بەئارەزووی خۆی دابەشی كردووە، بەبێ ئەوەی هیچ چاودێرییەكی بەسەرەوە بێت، هەر بۆیەش (حیساباتی كۆتایی) هیچ كام لە ساڵەكانی ٢٠١٢ تا ٢٠١٨، نەنێردرایە پەرلەمان و كەس نەیزانی ئەو بودجەیە چۆن دابەش و خەرج كراو پەرلەمان هیچ رۆلێكی نەبووە.

سەبارەت بەلێپرسینەوەی پەڕلەمان، لە ڕاپۆرتەکەدا ئەوە خراوەتەڕوو: پەرلەمان نەیتوانی لێپێچینەوە لە هیچكام لە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، یا جێگرەكەی یا لەگەڵ هیچ وەزیرێكدا بكات و بانگهێشتیان بكات بۆ پەرلەمان، هەرچەندە لەلایەن هەندێك پەرلەمانتارەوە هەوڵی بانگهێشتی هەندێك لە وەزیرەكان درا، لەوانە وەزیرەكانی (سامانە سروشتیەكان، دارایی، شارەوانی، شەهیدان، خوێندنی باڵا)، (ئەنجومەنی نەوت و گازی هەرێم) كە پێكهاتبوو لە (سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، وەزیری دارایی، وەزیری سامانە سروشتیەكان، وەزیری پلاندانان) و (كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن و راپرسی)، بەڵام نە سەرۆكایەتی پەرلەمان رێكاری بانگهێشتەكانی گرتەبەر و نە وەزیرەكانیش لە پەرلەمان ئامادە بوون، هاوكات پەڕلەمانی كوردستان جگە لەوەی پەكخرا بۆماوەیەكی زۆر، كۆمەڵێك دەستەش ماوەی سەرۆكەكەیان بەسەرچووبوو، بەشێكی زۆر كۆبوونەوەكان بەداخراوی بەڕێوەدەچوون، زۆرترین پێشێلكاری ناوخۆییش ئەنجام درا.

لەكۆتایشدا ئینستتیوتی پەی بۆ پەروەردە و گەشەپێدان چەند ڕاسپاردەیەكی خستۆتەرٍوو، كە داوا دەكات سەربەخۆی پەرٍلەمان پارێزراو بێت و شەفافیەت هەبێ و زانیاری بدرێ بەڕۆژنامەنوسان، هەروەها ئەو یاسایانەی گرفتیان هەیە پێداچوونەوەیان بۆ بكرێت و بوودجە ساڵانە پەسەندبكرێت و بوودجەش بۆ كۆمسیۆن تەرخان بكرێت و چاودێری كارەكانیان بكات، لەهەمان كاتدا دەرگای پەرلەمان كراوە بێت بۆ رێكخراوەكان بەمەبەستی چاودێری كردنی ئەدای نوێنەرانی خەڵك.