زوبێر رەسوڵ
لەدوای بنیاتنانەوەی عێراقی نوێ لە 2003 تا دەگاتە رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر، هەرگیز ماڵی كورد لە بەغدا وەكو ئێستا لاواز و لێكترازاو نەبووە. هۆكاری سەرەكی ئەو لێكترازانەش حكومەتی عێراق و هێزە عەرەبی و مەزهەبییەكان نین لە بەغدا، بەڵكو ململانێی ناوخۆیی هێزە كوردیەكانە لە هەرێمی كوردستان، بە تایبەتی ئەگەر بیخەمە چوارچێوەی زانستی رامیارییەوە، ئەوا دەتوانم بڵێم ئەم لێكترازانە زۆرتر پێوەندی بە دابەشكردنی بەهاكانی هێز و سامانەوە هەیە لە نێوان هێزە سیاسییەكاندا.

دابەشكردنی بەهاكانی هێز و سامان و دووبارە دابەشكردنەوەیان بەسەر كۆمەڵگادا بابەتی سەرەكی ململانێ سیاسییەكانن لە هەر شوێنێك كە سیاسەت ئامادەیی هەبێت. بەڵام كێشەی نێوان لایەنە سیاسییەكانی هەرێم، بەتایبەتی بەرەی ركابەرەكانی پارتی و یەكێتی ئەوەیە كە لە كوردستاندا زەمینەیەكی لەبار لەئارادا نییە بۆ ململانێیەكی هاوسەنگانە، دووەمیش ئەوەیە كە دامەزراوەیەكی سیاسی و سەربەخۆ نییە سنووری بەرژەوەندیە نیشتمانییەكان دەستنیشان بكات بۆ ئەوەی بواری كاری سیاسی لایەنە سیاسییەكان وا بێسنوور و ئاڵۆز نەبێت هەر كەس و لایەنێك بەپێی بەرژەوەندیی تایبەتی خۆی، یا هەندێك جار میزاجی تایبەتی ئەندام پەرلەمانێك، بە پاڵنەرێكی شەخسی یان حیزبی بەرژەوەندییە نیشتمانییەكان هەڕاج بكات وەك ئەوەی لەو خولەی پەرلەمانی عێراقدا بینیمان.

ئۆپۆزسیۆن بەزۆری بە دوو رێگا گوشار دەخاتە سەر دەسەڵاتی سیاسی: یەكەم، پەنجە خستنە سەر كەموكووڕییەكانی دەسەڵات و نیشاندانی بە خەڵك لە رێگای دەزگاكانی راگەیاندن، یاخود لەڕێی پەرلەمانەوە. دووەم، ئەگەر رێگای یەكەم كاریگەر نەبوو، ئەوا پەنا دەبردرێتە بەر گوشاری توندتر لەڕێی خۆپیشاندان و هاندانی جەماوەر. لە كوردستاندا “ئۆپۆزسیۆنی سیاسی” لە ماوەی ئەو دوو خولەی پەرلەماندا هەردوو رێگاكەیان تاقیكردەوە بۆ گوشارخستنە سەر دەسەڵات، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نەیانتوانی ئامانجەكانیان جێبەجێ بكەن. نەك هەر ئەوە، بەڵكو ئۆپۆزسیۆن لە كوردستاندا رێگایەكی تریشی داهێناوە بۆ خەباتی بەرهەڵستكاری (دەكرێت ئەوە مۆدیلێكی تایبەت بە هەرێم بێت)، هەم بەشدار دەبێت لە حكومەت و هەم بەرهەڵستكاریش دەبێت لە یەك كاتدا، هۆكاری ئەمەش دەكرێت بۆ ئەوە بگەڕێتەوە كە بەرەی بەرهەڵستكاری سیاسی لە كوردستاندا زۆر پەلەیەتی لە دەسەڵاتگرتنە دەست و دووبارە دابەشكردنەوەی سامان و هێز.

لەڕاستیدا خەباتی ئۆپۆزسیۆنبوون لە سیستمە رۆژهەڵاتیەكاندا پشوویەكی درێژی دەوێت، هەر بۆیەش زۆر لە هێزە ئۆپۆزسیۆنكارەكان تووشی نائومێدی دەبن، زوو یا درەنگ دەبن بە بەشێك لە دەسەڵات یان پەنا دەبەنە بەر هۆكاری ناشەرعی، دواجار بە پاساوی جیا جیا دەسەڵات دەكەوێتە خنكاندنیان. ئەوەی مایەی تێبینییە سەبارەت بە هێزە كوردییەكان لە خولی ئەمجارەی پەرلەمانی عێراقدا، دەكرێت بگوترێت كە خەریكە جۆرێك لە دووبەرەیی سیاسی دێتە ئاراوە لە دابەشبوونی هێزە كوردییەكان لە كوردستان و دواتریش بەغدا، چەقی ململانێی نێوان هێزە كوردستانییەكان تا كۆتاییەكانی ئەو خولەی پەرلەمانی عێراقیش هەر كوردستان بوو، بەڵام ئەو جارەیان دەگوازرێتەوە بۆ بەغدا، بەشێكیان هەر ئێستا هاوپەیمانێتیان پێكهێناوە بۆ ناوچەكانی دەرەوەی هەرێم، ئەگەرێكی زۆریش هەیە كە لە ئایندەدا هێزی تریشی بچەنە پاڵ وەك بەرەیەكی تری كوردی بۆ ركابەرایەتی هاوپەیمانێتی كلاسیكی پارتی و یەكێتی.

بە تایبەت وای دەبینم كە ئەستەمە لایەنە كوردیەكان بۆ خولی داهاتووی پەرلەمانی بەغدا بگەنە میكانیزمێك بۆ پشتگرتنی یەكتری وەك بەرەیەكی كوردی هاوشێوەی ئەو بەرەیەی كە لە دوای 2003 لە بەغدا لە رێگای هەردوو پارتی سەرەكی یەكێتی و پارتی پێكهات، ئەم یەكڕیزییە سەرەڕای كەموكورتییەكانی، بەڵام دەستكەوتی زۆریشی بۆ قەوارەی سیاسی هەرێمی كوردستان هەبوو، بەتایبەت لە بوارەكانی: نووسینەوەی دەستوور، جێگیركردنی ماددەی 140 و ناساندنی هێزی پێشمەرگە و چەندان بواری تریش، ئینجا ئایا ئەم دوو لایەنە تا چەند توانیویانە یان نەیانتوانیوە ئەم دەسكەوتانە لە كوردستاندا وەبەربهێنن، ئەوە بابەتێكی ترە و پێوەندی بەم باسەی ئێمەوە نییە.

ئەوەی من دەمەوێت تیشكی بخەمە سەر، ئەوەیە كە ئەگەری دروستبوونی بەرەیەكی ركابەر بەرامبەر بەرەی كلاسیكی پارتی یەكێتی هەیە لە پەرلەمانی ئەمجارەی عێراقدا. ئەم بەرەیە لە هێزەكانی گۆڕان، هاوپەیمانی بۆ دیموكراسی و دادپەروەری، كۆمەڵی ئیسلامی و نەوەی نوێ پێكدێت (لەوانەیە یەكگرتوو نەكەوێتە ناو هیچ یەكێك لەو دوو بەرەیە). بۆیە بە دووری نابینم هەر یەكە لەو دوو بەرەیە بەسەر ئاراستەی جیاواز بۆ پاڵپشتیكردن لە پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق دابەش ببن، لەم حاڵەتەشدا ئەوەی هەردوو بەرەكە زیاتر رەچاوی دەكەن، بریتی دەبێت لە بەرژەوەندیە تایبەتەكانی خۆیان نەك هەرێمی كوردستان، چونكە بوونی دوو بەرە كە ململانێكانیان زیاتر لەسەر كێشەكانی كوردستانە نەك بەغدا، ناتوانێت هیچ دەستكەوتێك بۆ هەرێم دەستەبەر بكات.

لەلایەكی ترەوە دەكرێت ئەم ركابەرێتییە دواجار گۆڕینی بەلانسی هێزیش بەدوای خۆیدا بهێنێ هەم لە هەرێمی كوردستان و هەمیش لە بەغدا، هەرچەندە حكومەتی بەغدا زیاتر مامەڵە لەگەڵ دامودەزگاكانی حكومەتی هەرێم دەكات، وەك ئەوەی لە پێوەندی حكومەتەكەی عەبادی بینیمان لە دوای 16ی ئۆكتۆبەر، بەڵام ئەم دوو بەرەیە لەناو ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقدا كاریگەرییان دەبێت لەسەر ململانێكانی كورد و كورد، كورد و بەغدا، هەم لە بەغدا و هەمیش لە هەرێمی كوردستان. بۆیە بە دووری نابینم ئەم دابەشبوونە نوێیە ببێتە هۆی سەرلەنوێ داڕشتنەوەی پێوەندییەكانی هەرێم لەگەڵ بەغدا، دواتریش لەقكردنی پێگەی پارتی و یەكێتی لە كۆنترۆڵكردنی چەند ساڵەی پێوەندییەكانی هەرێم و بەغدا.

ئەمەی من باسی دەكەم شیكردنەوەیەكی سیاسی خۆمە و پشت بە هیچ زانیارییەكی بەردەست نابەستێ، بەڵام بە خوێندنەوەی باكگراوند و دابەشبوونی ململانێكانی هەرێم، ئەم دۆخە وەك ئەگەرێكی نزیك دەمێنێتەوە. بە تایبەت دوای ئەوەی كە بەرەی ئۆپۆزسیۆن بە سەركردایەتی بزووتنەوەی گۆڕان، تووشی جۆرێك لە نائومێدی بوون لەوەی بتوانن كاریگەرییان هەبێت لەسەر گۆڕینی سیستمی حوكم و لاوازكردنی پێگەی پارتی و یەكێتی لە هەرێمی كوردستان، بۆیە پێدەچێت ئەمجارە وا بیر بكەنەوە كە دەكرێت لەڕێی هاوپەیمانێتی لەگەڵ بەغدا سیستمی حوكمڕانی لە كوردستان بگۆڕن، یان هیچ نەبێت بیخەنە ژێر باری گوشاری توندترەوە.