د. موراد حەكيم

ساختەکاری لە هەرێمی ئێمە بووە بە نەریت و رەنگە هیچ حزب و لیستێک نەبێت ئەگەر بۆی بکرێت ساختەکاری نەکات، ساختەکاری پەیوەندی بە هێزەوە هەیە، ئەو حزب و لیستانەی هێزیان هەیە، زۆرتر بواری ساختەکارییان هەیە. لە سەرەتای بڕیاردان لەم هەڵبژاردنە تاکە حزبێک کە لە ساختەکاری دەترسا پارتی دیمۆکراتی کوردستان بوو. ئەوانەی دەیانگوت ساختەکاری ناکرێت ئەو حزب و لیستانەبوون کە بانگەشەیان دەکرد لە سایەی کۆمیسیۆنی بەغدا ساختەکاری ناکرێت. لێرەدا بانگەشەی ساختەکاری لەم هەڵبژاردنەدا بۆ خودی ئەو لیستانە باش نابێت لە داهاتوو، جارێکی دیکە چۆن دەتوانن بە دەنگدەر بڵێن وەرنەوە سەر سندوق لە کاتێکدا دەسکاری دەنگیان دەکرێت! 

من هیچ نازانم ساختەکاری کراوە یان نا و باسی ئەوەش ناکەم. بەڵام پرسیارم هەن: ئێمە چۆن بسەلمێنین ساختەکاری کراوە لە کاتێکدا تەنیا ئەو هێزانەی دەنگیان کەم هاتووە، ئەوانن بانگەشەی ساختەکاری دەکەن، پاشان ئایا قەبارەی ساختەکارییەکە چەند بووە؟ کێ ساختەکارییەکەی کردووە؟ بۆ لە بەرژەوەندی پارتی، یەکێتی و نەوەی نوێ کراوە؟ چ شتێک ئەم سێ لایەنە پێکەوە دەبەستێتەوە؟ هاوپەیمانن یان پاشکۆی هەمان زلهێز و هێزی ناوچەیین؟ ئەوانە کۆمەڵێک پرسیارن کە دەبێت لە خومان بپرسین؟ 
من ناتوانم وەڵامی ئەو پرسیارانەی سەرەوە  بدەمەوە، لە جیاتی ئەوە دەمەوێ لە گوشەنیگایەکی دیکەوە بۆ مەسەلەکە بچم و کەمێک تیشک بخەمە سەر ئەم ئەنجامانە. ئەویش بە پشت بەستن بە راپرسییەکان. 
-  بەپێی هەموو ئەو راپرسییانەی بەرچاوم کەوتوون دیاربوو کە رێژەی بەشداری بەرز دەبێت (کۆمەڵێک راپرسیم دیتن، هەندێکیان بۆ بڵاوکردنەوە نەبوون). بەپێی دوا راپرسی کۆمپانیای شیکار کە لە ١٤ مانگ کۆتایی پێ هات و نموونەکەی ٥٥٣٠کەس بوو لە هەموو قەزاکانی هەرێم، هەروەها نموونەی لە شارەکان، شاروچکەو گوندەکان وەرگرتبوو بەپێی رێژەی دانیشتووانی ئەو ناوچانە، رێژەی بەشداری لە ٧٠% بەسەرەوە بوو لە هەرچوار بازنە. لە راپرسییەکانی پێشتریش دیاربوو کە رێژەی بەشداری بەرز دەبێت. 
-  پارتی و یەکێتی خەڵکێکی یەکجار زۆریان بردە سەر سندوقەکان بە خۆشی یان ترشی، خەڵکێکی زۆر بە ناچاری چووە سەر سندوق، زۆربەی دەنگە پوچەلەکان هی ئەو خەڵکە ناچارە بوون، کە ئەگەر بە حەزی خۆیان بوایە دەنگیان نەدەدا، بەڵام ناچارکرابوون دەنگ بدەن و ئەوانیش دەنگی خۆیان سووتاند. ئەو قسەیە لە گیرفانی خوم دەرناهێنم، بەڵکو ئەوە قسەی خەڵکە ناچارەکەیە. دەنگی پوچەلی هێزە تایبەتەکان دەبوو وا بکات هەموومان دەرک بەوە بکەین کە لە دەنگدانی گشتیدا دەنگێکی زۆر  دەسووتێت یان دەسووتێنرێت. 
-  هیچ کاتێک هێندەی ئەم هەڵبژاردنە خەڵکی دوودڵ و راڕا نەبوو، رێژەی ئەو خەڵکەی کە دیگوت هێشتا خوم یەکلا نەکردووتەوە تا حەفتەیەک پێش هەڵبژاردن لە سلێمانی ٤٢%، لە هەولێر ٢٦%، هەڵەبجە ٣٠%  و دهۆک ١٢%.  ئەم ترس و دوودڵی و راراییەی خەڵک وای کردبوو ئەم جارە ئەنجامدانی راپرسی زۆر قورستر بێت لە جاران.بۆ ئەوەی بزانین خەڵکی راڕا و دوودڵ دەنگ بە چ لایەنێک دەدەن، کۆمەڵێک پرسیارمان داڕشت کە یارمەتیدەر بێت لەوەی خەڵک بە چ ئاراستەیەک بیردەکەنەوە، لەوانە: متمانەی بە چ حزبێک زیاتر هەیە، متمانەی بە کام سەرکردەی سیاسی هەیە، پشتیوانی لە سیاسەتی چ حزبێک دەکات لە پرسە نیشتیمانی و نەتەوەییەکاندا، بیرورایان بەرامبەر مانەوە و نەمانەوەی هەرێم چییە، بەڕێوەبردنی هەرێم لەلایەن بەغدا یان دەسەڵاتی کوردییەوە بێت، چەندە هیوایان بە حزبەکانی ئوپۆزیسیۆن هەیە؟ بیرورای لەبارەی ئۆپۆزیسیۆن ئەگەر بگاتە دەسەڵات، ئایا حزبە ئوپۆزیسیۆنەکان باشترن لە پارتی و یەکێتی؟ دەتوانم بڵێم بە گشتی وەڵامەکان لە خزمەتی دەسەڵات و بە زیانی حزبە ئۆپۆزیسیۆنەکان بوون، یان بابڵێین گۆڕانکاری گەورە لە ئاراستەکانی خەڵک روویداوە لەم دوو ساڵەدا کە ئێمە ئاگادار نین چونکە دیراسە ناکەین.
-  بەپێی راپرسی ئێمە پارتی لە دەوروبەری ٤٠ کورسی بوو، یەکێتی ٢٠ کورسی و نەوەی نوێ لە ناو حزبە ئوپۆزیسیۆنەکان دەنگی لە هەموویان زیاتر و متمانەیان لە هەموویان بەهێزتر بوو. بۆیە من هیچ شۆک نیم بەو ئەنجامانەو بەلای منەوە زۆر چاوەڕوانکراو بوون.
-  دەبێت پرسیارێک لەو هێزانە بکەین کە دەڵێن ساختەکاری کراوە، ئایا راپرسیان پێشتر کردووە (راپرسی زانستی بەپێی پێوەرە ستانداردەکان) کەوا چەند دەنگ دەهێنن و رکابەرەکانیان چەند دەنگ؟ ئایا دەتوانن داتایەکمان پێ بڵێن کە قەناعەتمان پێ بکەن ئەو راپرسیانەی ئەنجامدرابوون هەلە بوون و ئەوانەی ئەوان شتێکی دیکە بڵێن، ئایا تو چ هێزێکی سیاسی گڕەو لەسەر ١٠% دەنگەکان بکەی، بەڵام ئامادە نەبی راپرسی بکەی؟ ئایا سۆشیال میدیا دەبێتە پێوەر یان کێ گوتویەتی فاکتەرێکی گرنگی دیکە هەیە کە دەبێت لەبەرچاومان بیت بۆ خوێندنەوەی ئەم هەڵبژاردنە، ئەویش کاراکتەری بافڵ تاڵەبانی بوو ، بافل تاڵەبانی توانی دەنگدەری یەکێتی راکێشێتە سەر سندوقەکان بە رێژەیەکی زۆر بەرز، سەرەتا بە ترساندن و دواتریش بە هاندان، بافڵ تاڵەبانی بەشی سێ چوار کورسی دەنگدەری توڕاوی پارتی لەگەڵ پارتی ئاشت کردەوە و بەبێ ئەوەی خۆی بیەوێت خزمەتێکی گەورەی بە پارتی کرد، هەروەها لە هەموشی گرنگتر بافل تاڵەبانی ئوپۆزیسیۆنی خستە پەڕاوێز و خۆی بووە دەنگی خەڵکی ناڕازی. 
پارتی هێزێکی گەورەیە نابێت مەترسی بخەیە سەر، ئەوەمان لە ٣١ ئاب  و رەنگە پێشتریش بینیبێت. پارتی مەترسی لەسەر بوو لەم هەڵبژاردنەدا، هەستی دەکرد لەلایەن ئێران، حەشد و یەکێتییەوە گەلەکومەکی لێکراوە، بۆیە هێزی گەورەی خۆی خستەگەڕ. دەنگی پارتی ئەم جارە دەنگی بنەماڵەی بارزانی بوو، بنەماڵەی بارزانی هەموویان دابەزینە شەقام و کاریگەربوون، بەدەر لەوان هیچ کاراکتەرێکی دیکەی پارتی شتێکی وای نەکرد. ئەوە دووەم جارە ئەو بنەماڵەیە بە خەستی دێنە مەیدان ئەم جارەو لە دوای ریفراندوم و هێرشەکانی سوپاو حەشد بو سەر هەرێم لە سەر سنووری سوریا، کە ئەوکات ئەو بنەماڵەیە هەموویان لە بەرەی شەڕ بوون. 
گرنگە کاراکتەرە سیاسی، ئەکادیمی و رۆشنبیرییەکان هەندێک گشتگیرتر سەیری هەرێمی کوردستان و پێگەی کاراکتەر و حزبە سیاسییەکان بکەن، بەشێکی بەرچاوی رۆشنبیر و سیاسییەکان هەرگیز ئامادەنین لە خەڵکی ناوچە جیاوازەکانی کوردستان تێبگەن و بیانخوێننەوە، خوێندنەوەی سەیرو سەمەرەیان هەیە، هەر ئەوە دەڵێن کە خۆیان باوەڕیان پێی هەیە. گرنگە سیاسییەکان، رۆشنبیر و چاودێرەکان بزانن شێلادزێ قەڵادزێ نییە، سەیدسادق، خەبات نییە، زاخۆ و کەلاریش وەک یەک بیرناکەنەوە. بینینی دیاردەکان وەک ئەوەی خوت دەتەوێ خەیاڵپڵاوی بەرهەم دێت،  گرنگە بۆ سیاسی و رۆشنبیرەکان هەوڵبدەن رەهەندە مێژوویی، کولتووری و کۆمەڵایەتییەکان بخوێننەوە، گرنگە بزانن هێزە کۆمەڵایەتییەکان چۆن کاردەکەن، وردەکولتوورەکان چەندە کاریگەرن. گوتاری میدیایی و سۆشیال میدیا ناتوانن واقیع بگۆڕن. 
بادینان ٢٥ کورسییە راستە لەچاو هەولێر و سلێمانی کەمترە، بەڵام کە ١٨ کورسی بۆ لایەنێک مسوگەر دەکات نابێت بەکەم تەماشا بکەی، نابێت پێتوابێت خەڵکی ئەوێ نەزانە و خێڵەکین، خەڵکی ئەوێ لە ناهوشیارییەوە دەنگ بە لایەنێکی تایبەت نادەن، لە هوشیارییانەوەیە، دەبێت رەفتاری دەنگدانی ئەوان و خەڵکی زۆر ناوچەی دیکە لە روانگەی تیۆری هەڵبژاردنی عەقڵانییەوە بخوێنینەوە، ئەوان لە رووی عەقڵەوە بەو شێوەیە رەفتار دەکەن، لە رووی بەرژەوەندییەوە، دەزانن بەرژەوەندییان لەوەدایە، حزبەکانی دیکە چ گوتارێکیان بۆ بادینان هەیە تا بادینان دەنگ بە پارتی نەدەن. 
خەڵکی هەولێر حەزیان لە دروشمی دەڕوخێنین و رایاندەگرین و ئیتر دەبێ بەس بکەن نییە، ئەوەی حەزی لەوەیە کەمینەیەکن، بۆیە دەنگی پارتی زیاد دەکات کە دروشمی ئارامی و ئاوەدانی بەرز دەکاتەوە، کە دەبینن رۆژانە شەقامی نوێ دروست دەبێت و بینایەی نوێ بەرز دەبێتەوە. 
خاڵێکی دیکە کە دەبێ چاوی لێ بکەین ئەوەیە کە پارتی و یەکێتی بەربژێری زۆریان هەبوو، ئەو بەربژێرانە بۆ ئەوە بوون دەنگی زۆرتر بۆ لیستەکە کۆ بکەنەوە، بۆ ئەوە بوو دەنگی هیچ لایەنگرێکیان بە فیڕو نەڕوات. لە عەشرەتێک زیاد لە بەربژێرێک و لە ناوچەیەک بەربژێری جیاوازیان دادەنا، ئەگەر ئەمەت بە دڵ نییە ئەمەی تر. 
زۆر هۆکاری دیکە هەیە کە وای کرد دەنگی پارتی و یەکێتی زیاد بکات، دەنگی نەوەی نوێش هۆکاری هەرە سەرەکی گوتاری نەگۆڕی ئەو حزبەیە لە رۆژی یەکەمەوە، کە بە توندترین شێوە لە دەسەڵات دەدات، لە رووی خزمەتگوزاریشەوە ئەگەر بۆ بانگەشەش بێت و بۆ خۆ جوانکردنیش بیت هەندێک هەوڵی هەیە لە دابینکردنی تانکەری ئاو و خوڵرێژکردنی چەند سەد مەترێک. 
هەموو ئەوەی سەرەوە پێموایە هۆکارن بۆ ئەوەی دەنگی ئەو لایەنانە زیاد بکات بە بەراورد بە دەنگی لایەنەکانی دیکە، بۆ ئەوەی من بە ئاسانی بڕوا بەوە نەکەم کە دەڵێن ساختەکاری هەبووە.دەنگت پێ دەدەم؟